PONIATOWA
Pomnik pamięci tysięcy ofiar wymordowanych w latach 1941–1944 przez okupanta hitlerowskiego w obozie pracy w Poniatowej
25 października 1958 roku, o godz. 13 odbyło się uroczyste przeniesienie urny z prochami zebranymi w miejscach masowych straceń więźniów osadzonych w obozie pracy w Poniatowej na plac na Starym Osiedlu przeznaczony pod budowę pomnika, który miał być wyrazem pamięci o bestialsko pomordowanych i hołdem dla niewinnych ofiar faszyzmu. Właściwie należy mówić o ofiarach nie obozu, a obozów, bowiem po opuszczeniu przez wojska niemieckie w lecie 1941 r. terenu zakładu, już jesienią tego roku założony tam został stalag nr 359, jako obóz dla jeńców radzieckich. Następnie po niemal całkowitej eksterminacji osadzonych tam sowieckich żołnierzy, miejsce to stało się obozem pracy dla Żydów. Na mocy porozumienia podpisanego przez szefa SS i policji w Lublinie Odilo Globocnika z Waltherem Casparem Többensem, dotyczącego współpracy i przeniesienia z getta warszawskiego do Poniatowej zakładów tekstylnych Többensa, obóz formalnie funkcjonował od 31 stycznia 1942 roku (pierwszy transport Żydów z getta warszawskiego przybył 23 lutego 1942) do 4 listopada 1943 r. pod nazwą Werke Ponjatowa GmbH im SS-Arbeitslager Ponjatowa. Według najnowszych szacunków między 1941 a 1944 rokiem życie straciło tu ponad 30 tysięcy ludzi. Poprawność polityczna wczesnego PRL nie pozwalała wspominać o ofiarach trzeciego obozu, który istniał w Poniatowej od lipca 1944 r., po wyzwoleniu przez wojska idące ze wschodu. Najpierw stacjonowała tu Armia Czerwona, a po sforsowaniu Wisły było to miejsce przetrzymywania żołnierzy Armii Krajowej oraz ludności cywilnej, aresztowanych przez działający w Polsce Ludowej radziecki aparat terroru – NKWD. Wielu osadzonych straciło życie lub zostało wysłanych do obozów w głąb ZSRR.
Członkowie Komitetu Organizacyjnego Obchodu Uroczystości Przeniesienia Prochów Ofiar i Budowy Pomnika Ofiar Hitleryzmu przy Kole ZBoWiD w ZWSI Poniatowa w odezwie z 18 października 1958 r. wzywali wszystkich mieszkańców okolicznych wiosek, osiedli i miasteczek do jak najliczniejszego wzięcia udziału w tym wydarzeniu, informując przy tym, że pomnik zostanie zbudowany z dobrowolnych składek społecznych i zapewne nie zbraknie ani jednego obywatela, który nie dołoży swojej cegiełki pod jego budowę. Najpierw, prawdopodobnie jeszcze w 1958 r., w miejscu złożenia urny z prochami na kamiennym postumencie zainstalowana została płyta z inskrypcją, podobna w formie do pomnika przed biurowcem dawnego ZWSI, a później miejsce to zwieńczono nieregularnym łukiem surowego, betonowego monumentu, który do dziś przypomina o tragedii wielu tysięcy ludzi i martyrologii licznych narodów.
< > model 3D
początek stronyII WOJNA ŚWIATOWA